Η αποκέντρωση των υπηρεσιών κοινωνικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο: Μια σύγχρονη επιταγή για την Προαγωγή της Υγείας
του ΣΙΜΟΥ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗ ,Δημάρχου Συκεών, Προέδρου της Επιτροπής Κοινωνικής Πολιτικής,
Αλληλεγγύης και Απασχόλησης της ΚΕΔΚΕ
Από την εισήγηση του Σ.Δανιηλίδη στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Προαγωγής και Αγωγής Υγείας - 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Προαγωγής της Υγείας στην Κοινότητα.
Στη χώρα μας, η ένταξη δράσεων κοινωνικής πολιτικής και προαγωγής της υγείας στην πολιτική που ασκεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι εξαιρετικά πρόσφατη και δρομολογήθηκε ουσιαστικά από «κάτω προς τα πάνω» μέσα από τη δυναμική της Τοπικής Αυτοδιοίκηση.
Παρά το γεγονός ότι ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε πολλούς δήμους αναπτύχθηκαν προγράμματα και δράσεις για να αντιμετωπιστούν τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη πρόσβασή των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας, η θεσμοθέτηση ενός ευρύτερου πεδίου άσκησης κοινωνικής πολιτικής στο πλαίσιο της Τ.Α. , επιτεύχθηκε μόλις το 2006 με τις ρυθμίσεις του Νέου Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων όπου περιγράφονται, έστω σε αδρές γραμμές, οι αρμοδιότητές της όσον αφορά την άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Την ίδια ώρα που σε πολλές χώρες της Ευρώπης επιδιώκεται ήδη από τη δεκαετία του ’60 και ’70 να αναδειχθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως κύριος φορέας παροχής κοινωνικών υπηρεσιών προς τους πολίτες, στο σύγχρονο πνεύμα της Προαγωγής της Υγείας όπως θεμελιώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1986 με τη Διακήρυξη της Οτάβα, βρισκόμαστε στη χώρα μας σε εκείνο το στάδιο όπου ακόμα συζητούμε για την αναγκαιότητα καταπολέμησης του υπερσυγκεντρωτισμού του κεντρικού κράτους και της διασφάλισης πόρων που θα έπρεπε να συνοδεύουν τις νέες προβλεπόμενες αρμοδιότητες.
Την ίδια ώρα που στη Φινλανδία σήμερα οι μισές δαπάνες του προϋπολογισμού των δήμων αφορούν κοινωνικές υπηρεσίες (και το ήμισυ των πόρων των δήμων προέρχεται από τα άμεσα φορολογικά έσοδα), στη χώρα μας ως Τ.Α. παλεύουμε να καλύψουμε τις κοινωνικές μας δράσεις μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα και ευκαιριακές χρηματοδοτήσεις, χωρίς να μπορούμε να εγγυηθούμε τη μακροβιότητα των υπηρεσιών μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Εδώ και πολλά χρόνια έχουμε εντοπίσει ότι η συστηματική και ουσιαστική αποκέντρωση της κοινωνικής πολιτικής και των δράσεων που προάγουν την υγεία στην κοινότητα είναι επιτακτική ανάγκη για τη χώρα μας.
Σήμερα παρά ποτέ, είναι φανερό ότι υπάρχουν πολλαπλά πλεονεκτήματα από την αποκέντρωση των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πολιτικής και την ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση:
Είναι κοινή διαπίστωση ότι υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμμα στο σύστημα υγείας το οποίο αφορά την επαρκή πληροφόρηση και πρόσβαση των πολιτών για τα προβλήματα υγείας τους, την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας «μικρού κινδύνου» τα οποία δεν απαιτούν νοσοκομειακή περίθαλψη, τη φροντίδα και παρακολούθηση των ασθενών μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο και την κοινωνική τους στήριξη.
Όλα τα παραπάνω κενά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση προσπαθεί εδώ και χρόνια, με δική της πρωτοβουλία και τα πενιχρά μέσα που διαθέτει, να τα υλοποιήσει, ώστε να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών της. Στο πνεύμα αυτό οι δήμοι λειτουργούν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας όπως είναι οι Συμβουλευτικοί Σταθμοί που, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, λειτουργούν όλη την ημέρα παρέχοντας ολόπλευρη στήριξη στους δημότες, υλοποιούν προγράμματα κατ΄ οίκον νοσηλείας και βοήθειας, οργανώνουν ενημερωτικές καμπάνιες για φλέγοντα προβλήματα υγείας όπως είναι ο καρκίνος και η ηπατίτιδα, και διοργανώνουν εκστρατείες εθελοντικής αιμοδοσίας και δωρεάς οργάνων με εξαιρετική απήχηση στους πολίτες. Πάρα ταύτα απαιτείται ένα θεσμικό πλαίσιο και μια συστηματοποίηση των υπηρεσιών για την υγεία.
Στη Βρετανία και τον Καναδά, για παράδειγμα, λειτουργούν κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας σε τοπικό επίπεδο, τα οποία είναι ανοιχτά στους πολίτες σε καθημερινή βάση, από το πρωί έως το βράδυ, βρίσκονται σε πολυσύχναστους δρόμους και περιλαμβάνουν στις αρμοδιότητές τους την αντιμετώπιση περιπτώσεων «μικρού κινδύνου» (π.χ. κρυολόγημα, μικροατύχημα κ.ά.) και ταυτόχρονα λειτουργούν ως κέντρα πληροφόρησης για θέματα υγείας.
Σύμφωνα με τις στρατηγικές της Προαγωγής της Υγείας, η κοινωνική πολιτική απαιτεί για την εφαρμογή της το συνδυασμό πολλών δράσεων. Το δικαίωμα κάθε πολίτη στην εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού επιπέδου υγείας, είναι άρρηκτα δεμένο με το δικαίωμά του για επαρκή και υγιεινή τροφή, για αξιοπρεπή κατοικία, για ασφαλή εργασία και για πληροφόρηση σε θέματα υγείας. Η ολόπλευρη στήριξη των ανθρώπων απαιτεί το συνδυασμό πολλών δράσεων και το συντονισμό των ενεργειών που αποσκοπούν στην ποιότητα ζωής τους. Τεχνικά έργα, δράσεις που προστατεύουν το περιβάλλον και προωθούν την αειθαλή ανάπτυξη, προγράμματα αθλητισμού και πολιτισμού και δράσεις ψυχοκοινωνικής στήριξης, μπορούν να αναπτυχθούν και να συντονιστούν με αποτελεσματικότητα μόνο στο πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Επιπρόσθετα, μπορεί να αναπτύξει πολιτικές ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα -όπως προδιαγράφουν οι στρατηγικές της Προαγωγής της Υγείας- λόγω της φύσης των διαπροσωπικών σχέσεων σε τοπικό επίπεδο, αποφεύγοντας έτσι οι πολιτικές κοινωνικής πολιτικής να εξυπηρετήσουν αποκλειστικά το στόχο της ανταγωνιστικότητας (π.χ. μείωση του δείκτη ανεργίας χωρίς ουσιαστική επαγγελματική αποκατάσταση). Επίσης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει αντιληφθεί εδώ και καιρό ότι οι δράσεις πρόνοιας προς τους πολίτες δεν μπορεί να είναι «παθητικές» και να αφορούν μόνο την παροχή βοηθημάτων που εγκλωβίζουν πολλούς ανθρώπους στην «παγίδα της φτώχειας», αλλά χρειάζεται να κινητοποιούν τους ανθρώπους να συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της ποιότητας στη ζωή τους.
Όλο και περισσότερες μελέτες και αναλύσεις επισημαίνουν ότι είναι απαραίτητο να αναζητηθούν νέες μορφές συνεργασίας και συνύπαρξης κρατικών και κοινωνικών φορέων, οι οποίες να διευκολύνουν και να προωθούν την εμπλοκή κι άλλων δυνάμεων και συντελεστών παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, αλλά και εθελοντικών φορέων, ομάδων αυτοβοήθειας, οικογένειας, εκκλησίας κλπ., καθώς και να θεσμοθετηθούν αυστηρά πλαίσια λειτουργίας του ιδιωτικού τομέα.
Η ανάπτυξη τοπικών δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης που είναι κατ’ εξοχήν αρμοδιότητα της Τ.Α. και η ανάπτυξη διαδημοτικών συνεργασιών όπως είναι το Δίκτυο Υγιών Πόλεων, μπορεί να επιφέρει την απαραίτητη στροφή προς το «Ενεργητικό Κοινωνικό Κράτος» ως απάντηση στις νέες κοινωνικές διακινδυνεύσεις, χρειάζεται όμως να υποστηριχθεί και από υποδομές και πόρους.
Σήμερα, στο πλαίσιο της κρίσης που όλοι βιώνουμε και της αυξημένης ανάγκης για κοινωνική προστασία είναι απαραίτητο για την Τ.Α. να ισχυροποιήσεις τις διεκδικήσεις της, ώστε «να προχωρήσουμε άμεσα στις αναγκαίες θεσμικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα ενισχύσουν την αποκέντρωση και τον ρόλο των ΟΤΑ στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, υψηλής ποιότητας, για όλους τους πολίτες», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουμε στην απόφαση του Ετήσιου Τακτικού Συνεδρίου της ΚΕΔΚΕ το 2007 στην Κυλλήνη.
Σήμερα παρά ποτέ, που η κεντρική εξουσία απλά μεταφέρει τα διαχειριστικά της προβλήματα στους δήμους χωρίς να εγγυάται την υλοποίηση και τη βιωσιμότητα των δράσεων που περιγράφει, είναι πλέον καιρός να αναγνωριστεί η συμβολή τους στη διαμόρφωση ανθρώπινου και αποτελεσματικού κράτους πρόνοιας.
Σήμερα ως Τοπική Αυτοδιοίκηση διεκδικούμε τα αυτονόητα: τη συνέχιση της λειτουργίας των πετυχημένων δομών κοινωνικής φροντίδας και προαγωγής της υγείας και την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους.
Σήμερα παρά ποτέ, πιστεύουμε ότι χρειάζεται να προσεγγίσουμε την οργάνωση του συστήματος υγείας με νέα δυναμική, με πράξεις και όχι κούφιες εξαγγελίες, με οράματα και όχι τεχνοκρατικές υπεκφυγές.
Διεκδικούμε Υγεία για όλους. Διεκδικούμε η Υγεία να μην είναι αυτοσκοπός, αλλά συντελεστής της καθημερινής μας ζωής, όπως άλλωστε έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση.